«Ο ΡΟΛΟΣ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΕΙΣ ΤΟΝ ΟΛΟΝ
ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ.
ΑΝΑΒΙΩΣΙΣ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ ΤΩΝ ΔΙΑΚΟΝΙΣΣΩΝ»
ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΧΑΛΚΙΔΟΣ
Εἰσήγησις ἐνώπιον τῆς σεπτῆς Ἱεραρχίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, τήν 8ην Ὀκτωβρίου 2004.
ΧΑΛΚΙΔΑ 2004
2. Προυποθέσεις καί λειτουργική «τάξις» της χειροτονίας τῶν Διακονισσῶν
Διακόνισσαι ἐξελέγοντο «μετ’ ἀκριβοῦς δοκιμασίας»[66] εἴτε ἐκ τῶν τάξεων τῶν ἀφιερωμένων εἰς τόν Θεόν παρθένων[67], εἴτε ἐκ τῶν χηρῶν, αἱ ὁποῖαι ἦσαν μονόγαμοι[68]. Διακόνισσαι ἐπίσης ἐγίνοντο καί σύζυγοι ἐπισκόπων[69]. Ἐχειροτονοῦντο ἐπίσης ἐκλεκταί μοναχαί, μεγαλοσχήμονες ἤ καί ἡγούμεναι γυναικείων μοναστηρίων[70].
Ὅσον ἀφορᾶ τήν ἡλικίαν τῶν διακονισσῶν, κατ’ ἀρχάς αὗται, συμφώνως πρός τήν ἀποστολικήν περί χηρῶν διάταξιν[71], ἔπρεπε νά ἔχουν ὑπερβῇ τό ἑξηκοστόν ἔτος[72].
Ἀργότερον ὅμως, ἐπειδή ἐγίνοντο ἐξαιρέσεις[73] καί οἱ τομεῖς τῆς διακονικῆς ἐργασίας ἀπῂτουν ἀκμαίας δυνάμεις καί ἀρκετήν εὐκινησίαν καί εὐρωστίαν, ἡ Ἐκκλησία «Χάριτι Θεοῦ κραταιοτέρα γινομένη καί ἐπί τά πρόσω βαίνουσα» ἐπισήμως περιώρισε τό χρονικόν τοῦτο ὅριον, ἀπαιτοῦσα ἡλικίαν οὐχί ἐλάσσονα τῆς τῶν τεσσαράκοντα ἐτῶν[74].
Εἰς τόν 40όν μάλιστα κανόνα τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἐνθαρρύνονται αἱ εὐσεβεῖς γυναῖκες εἰς τό νά χειροτονῶνται διακόνισσαι καί δικαιολογεῖται τό ὅριον τοῦ τεσσαρακοστοῦ ἔτους τῆς ἡλικίας[75].
Αὗται αἱ διατάξεις παρέμειναν σταθεραί καθ΄ ὅλους τούς βυζαντινούς αἰῶνας.
Αἱ διακόνισσαι πρέπει νά ἔχουν ἀρετήν, ἱεραποστολικόν φρόνημα, πνεῦμα διακονίας πρός μίμησιν Χριστοῦ[76], ἀλλά καί μόρφωσιν, ὥστε ἐπιτυχῶς νά ἀνταποκρίνωνται εἰς τό κατηχητικόν των ἔργον[77].
Ἀκόμη, συμφώνως πρός τάς Ἀποστολικάς διαταγάς, ἡ διακόνισσα πρέπει νά εἶναι «πραεῖα, ἥσυχος, ἐπιεικής, ἄκακος, ἀόργητος, μή πολύλαλος, μή κραύγασος, μή πολύγλωσσος, μή κατάλαλος, μή λεξίθηρος, μή φιλοπράγμων»[78].
Αἱ ἐκλεγόμεναι γυναῖκες διά τό διακονικόν λειτούργημα καθιεροῦντο ὑπό τοῦ Ἐπισκόπου, ὁ ὁποῖος καί τάς ἐχειροτόνει διά λειτουργικῆς πράξεως ἀναλόγου ἐκείνης τῆς καθιερώσεως τῶν διακόνων.
Ὀνομάζεται δέ ἡ πράξις αὕτη «χειροτονία», «χειροθεσία», «χειροτονεῖν», «καθιεροῦν», «ἐπιτιθέναι χεῖρας», «προχειρίζεσθαι».
Ἡ πράξις αὕτη κατά τούς τρεῖς πρώτους αἰῶνας δέν περιγράφεται, εὐθύς ὅμως ὡς ἐμφανίζεται εἰς τάς «Ἀποστολικάς Διαταγάς»[79] κ.λ.π. κώδικας[80] και πηγάς, ἀργότερον εἰς τά Εὐχολόγια, πλήρης σειρά Τυπικῶν χειροτονίας τῶν διαφόρων τάξεων τοῦ Ἱεροῦ Κλήρου, περιλαμβάνεται και αὕτη μεταξύ αὐτῶν καί λαμβάνει, προϊόντος τοῦ χρόνου, πανηγυρικόν χαρακτῆρα.
Ἡ προσεκτική μελέτη τῶν χειροτονικῶν τούτων, μερικά τῶν ὁποίων χάριν συντομίας ἀναλυτικῶς παρατίθενται καί ἄλλα ἀπλῶς ἀναφέρονται εἰς τήν ὑπ’ ἀριθμ. 80 ὑποσημείωσιν, ἀπό εἰδολογικῆς καί καθ’ ὕλην ἐπόψεως ὁδηγεῖ εἰς τά κάτωθι πορίσματα.
α) Ὅλαι αἱ διατάξεις, συμφωνοῦν ἀπολύτως καθ΄ ὕλην, διαφέρουν κατά τι γλωσσικῶς καί φραστικῶς, ἐνῶ ἀπέχουν μεταξύ των τοπικῶς καί χρονικῶς.
β) Ἡ χειροτονία τῆς διακονίσσης ἔχει ἀπόλυτον εἰδολογικήν ὁμοιότητα πρός τάς χειροτονίας τῶν τάξεων τοῦ ἀνωτέρου Κλήρου, διότι τελεῖται ἐντός τοῦ ἱεροῦ Βήματος, ἔμπροσθεν τῆς ἁγίας Τραπέζης, κατά τήν διάρκειαν τῆς Θείας Λειτουργίας, μάλιστα μετά τήν ἁγίαν ἀναφοράν, ἀλλά καί «ἐπί προηγιασμένων», μετά τήν ἐπί τῆς ἁγίας Τραπέζης ἀπόθεσιν τῶν τιμίων δώρων τῆς μεγάλης εἰσόδου.
Ἡ πρός χειροτονίαν προσήγετο εἰς τήν ἁγίαν Τράπεζαν, ἐχειροτόνει αὐτήν ὁ Ἐπίσκοπος, δι’ ἐπιθέσεως τῶν χειρῶν, ἀπαγγέλων οὐχί μίαν, ὡς συμβαίνει κατά τάς κατωτέρας χειροθεσίας, ἀλλά δύο εὐχάς, μετά τήν προεξαγγελομένην ἐκφώνησιν «Ἡ Θεία Χάρις …», γνωρίσματα τῆς χειροτονίας τῶν ἀνωτέρων Κληρικῶν. Ὡσαύτως, ὅπως συμβαίνει μέ τάς χειροτονίας τῶν ἀνωτέρων Κληρικῶν, ὅπου, μετά τήν πρώτην εὐχήν, λειτουργός ἔχων τόν ἰδιον μέ τόν χειροτονούμενον βαθμόν, παρεμβαίνει ἀπαγγέλων τά εἰρηνικά, ἐδῶ τά εἰρηνικά ἀπαγγέλει ὁ ἰσόβαθμος τῆς διακονίσσης διάκονος.
Ὑπάρχουν ὅμως καί διαφοραί. Ὁ χειροτονούμενος διάκονος κλίνει τό δεξιόν γόνυ καί στηρίζει τό μέτωπόν του εἰς τήν ἁγίαν Τράπεζαν, ἐνῶ ἡ διακόνισσα ἵσταται. Ἡ διακόνισσα περιβάλλεται, ὅπως καί ὁ διάκονος, ὠράριον φέρει ὅμως τοῦτο κάτωθεν τοῦ μαφωρίου, μετά τῶν δύο ἀρχῶν αὐτοῦ ἔμπροσθεν.
Κατά τήν ὥραν τῆς Θείας Κοινωνίας κοινωνεῖ ὡς ὁ διάκονος, ἀλλ΄ «οὐδενί μεταδίδωσι» τήν Θείαν Κοινωνίαν. Δι’ αὐτό «ἐπιτίθησιν αὐτό (τό ἅγιον Ποτήριον) τῇ ἁγίᾳ Τραπἐζῃ».
Εἰς τήν Δύσιν ἡ χειροτονία τῶν διακονισσῶν συνεδέετο μετ’ εἰδικῆς Θείας Λειτουργίας, κατά δέ τήν χειροτονίαν, πλήν τοῦ ὠραρίου, παρεδίδετο εἰς τάς χειροτονουμένας δακτύλιος καί στέφανος ἐξ ἀνθέων[81].
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
66. - Δ’ Οἰκουμενική Σύνοδος, κανών ιε’, ἐν Ἀμίλκα Ἀλιβιζάτου, «Οἱ Ἱεροί κανόνες καί οἱ ἐκκλησιαστικοί νόμοι, ἐν Ἀθήναις 1949. σ. 54.
67. - Ἀποστολικαί Διαταγαί, βιβλ. ΣΤ’, κεφ. Ιζ’, ἐν Migne, Ε.Π. 1, 957. 6η Ἰουστιάνειος Νεαρά, κεφ. Ιδ’ ἐν R. Schoell-G Kroll (ἐκδ.), Corpuw juris ciuilis, τόμ. 3: Novellae, Βερολῖνον 1895, σ. 43 καί Θεοδώρου Ε., ἔνθ. ἀνωτ., σ. 317.
68. - Ἀποστολικαί Διαταγαί, ἔνθ. ἀνωτ. 6η Ἰουστιάνειος Νεαρά, ἔνθ. ἀνωτ.
69. - 48ος Κανών τῆς Πενθέκτης Οἰκουμενικῆς Συνόδου «εἰ καί ἀξία φανείη, πρός τό τῆς διακονίας ἀναβιβαζέσθω ἀξίωμα». Ἀμ. Ἀλιβιζάτου, ἔνθ. ἀνωτ. σ. 98.
70. - Θεοδ. Βαλσαμῶνος, Ἐρμηνεία εἰς τον μη΄ κανόνα ταῆς ἐν Τρούλλῳ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, Migne Ε.Π. 137,658 καί Θεοδώρου Ε. ἔνθ. ἀνωτ. σ. 317.
71. - Α΄ Τιμ. 5, 9-10.
72. - Codex Theodosianus, XVI, II : de episcopis et dericis, νόμ. 27, ἔκδ. Mommsen-Mayer 1905, σ. 843.
73. - Παράδειγμα τῆς ἁγίας Ὀλυμπιάδος, τήν ὁποίαν ἄν καί πολύ νέαν, «χήραν γενομένην …, διάκονον ἐχειροτόνησε Νεκτάριος» Σωζομένου, Ἐκκλ. Ἱστορία, Βιβλ. Η΄, κεφ. Θ΄, Μigne E.Π. 67, 1537.
74. - «Διάκονον μή χειροτονεῖσθαι γυναῖκα πρό ἐτῶν τεσσαράκοντα» ιε’ κανών τῆς ἐν Χαλκηδόνι Οἰκουμενικῆς Συνόδου καί «Μήτε διάκονος πρό τῶν εἰκοσιπέντε χρόνων ἤ διακόνισσα πρό τῶν τεσσαράκοντα ἐτῶν χειροτονείσθω» ιε’ κανών τῆς ἐν Τρούλλῳ Πενθέκτης Οἰκ. Συνόδου. Ἀμ. Ἀλιβιζάτου, ἔνθ. ἀνωτ. σ. 98 καί Θεοδώρου Ε. ἔνθ. ἀνωτ. σ. 318.
75. - «Ὅτι ἡ Πενθέκτη ἐν Τρούλλῳ Σύνοδος ἤθελε νά ἐνθαρρύνῃ τάς εὐσεβεῖς γυναῖκας εἰς τό νά χειροτονῶνται διακόνισσαι, εἶναι φανερόν εἰς τόν 40όν κανόνα αὐτῆς, ὁ ὁποῖος δικαιολογεῖ τό ὅριον τοῦ 40οῦ ἔτους τῆς ἡλικίας ὡς ἑξῆς: «Ἐν γάρ τῷ θείῳ Ἀποστόλῳ γέγραπται, ἑξήκοντα ἐτῶν τήν ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ καταλέγεσθαι χήραν· οἱ δέ ἱεροί κανόνες τεσσαράκοντα ἐτῶν τήν διακόνισσαν χειροτονεῖσθαι παραδώκασι, τήν ἐκκλησίαν χάριτι θείᾳ κραταιοτέραν γινομένην καί ἐπί τά πρόσω βαίνουσαν ἑωρακότες, καί τό τῶν πιστῶν πρός τήν τῶν θείων ἐντολῶν τήρησιν πάγιόν τε καί ἀσφαλές· ὅπερ καί ἡμεῖς ἄριστα κατανοήσαντες, ἀρτίως διωρισάμεθα, τήν εὐλογίαν τῆς χάριτος, τῷ μέλλοντι τῶν κατά Θεόν ἀγώνων ἐνάρχεσθαι, ὥσπερ τινά σφραγῖδα ταχέως ἐνσημαινόμενοι, ἐντεῦθεν αὐτόν πρός τό μή ἐπί πολύ ὀκνεῖν καί άναδύεσθαι προβιβάζοντες, μᾶλλον μέν οὖν πρός τήν τοῦ ἀγαθοῦ παρορμῶντες ἐκλογήν καί κατάστασιν», Θεοδώρου Ε., ἔνθ. ἀνωτ. Σελ. 318.
76. - Ἀπ. Διαταγαί, βιβλ. Γ’, κεφ. ιθ’, ἐν Migne Ἑ.Π. τόμ 1, στ. 801-804
77. - 6η Ἰουστιάνειος Νεαρά, κεφ. Ια καί ιδ’, ἐν Migne Ἑ.Π. 1, 1037-1040. «αἱ διακόνισσαι, ὡς καί οἱ λοιποί κληρικοί, νά εἶναι τῶν στοιχειωδῶν τουλάχιστον γραμμάτων ἐπιστήμονες».
78. - Ἀποστολικαί Διαταγαί, βιβλ. Γ’, κεφ. ε’, Migne P.G. 1, 768 καί Βαρβάρας Χ. Γιαννακοπούλου, εἰς τό περιοδικόν «Ἀνησυχίες» ἀριθμ. Φυλ. 71, σελ. 17.
79. - Τήν εὐχή ἀπό σελίδα 321 τοῦ Θεοδώρου Ε. μέ τήν ὑποσημείωσίν της.
80. - Ἐνδεικτικῶς ἀναφέρονται :
α) «εὐχή ἐπί χειροτονίᾳ διακονίσσης»ἐν τῷ κατά τόν η’ αἰῶνα ἤ τάς ἀρχάς τοῦ Θ΄ αἰῶνος γραφέντι Βαρβερινῶ κώδικι καί τῷ Βησσαριανῷ κώδικι (κρυπτοφέρης) γραφέντι τῷ Θ΄ἤ Ι΄αἰῶνι. (Θεοδώρου Ε., ἔνθ. ἀνωτ., σελ. 326, 327, & 328).
«Μετά τό γενέσθαι τήν ἁγίαν ἀναφοράν καί ἀνοιγῆναι τάς θύρας· πρίν ἤ εἰπεῖν τόν διάκονον· Πάντων τῶν ἁγίων, προσφέρεται ἡ μέλλουσα χειροτονεῖσθαι τῷ ἀρχιερεῖ καί ἐκφωνῶν τό, Ἡ θεία Χάρις, κλινούσης αὐτῆς τήν κεφαλήν, ἐπιτίθησι τήν χεῖρα αὐτοῦ ἐπί τήν κεφαλήν αὐτῆς, καί ποιῶν σταυρούς τρεῖς ἐπεύχεται ταῦτα. «Ὁ Θεός ὁ ἅγιος, ὁ Παντοδύναμος, ὁ διά τῆς ἐκ Παρθένου κατά σάρκα γεννήσεως τοῦ μονογενοῦς Σου υἱοῦ καί Θεοῦ ἡμῶν ἁγιάσας τό θῆλυ· καί οὐκ ἀνδράσι μόνον ἀλλά καί ταῖς γυναιξί δωρησάμενος τήν χάριν καί τήν ἐπιφοίτησιν τοῦ ἁγίου Σου Πνεύματος· Αὐτός καί νῦν, Δέσποτα, ἔπιδε ἐπί τήν δούλην Σου ταύτην· καί προσκάλεσον αὐτήν εἰς τό ἔργον τῆς διακονίας Σου, καί κατάπεμψον αὐτῇ τήν πλουσίαν δωρεάν τοῦ ἁγίου Σου Πνεύματος· διαφύλαξον αὐτήν ἐν τῇ ὀρθοδόξῳ Σου πίστει, ἐν ἀμέμπτῳ πολιτείᾳ κατά τό Σοί εὐάρεστον τήν ἑαυτῆς λειτουργίαν διά παντός ἐκπληροῦσαν. Ὅτι πρέπει Σοι .... ἀμήν».
Καί μετά τό ἀμήν ποιεῖ εἷς τῶν διακόνων εὐχήν οὕτως·
Ἐν εἰρήνῃ τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς ἄνωθεν εἰρήνης, καί εὐσταθείας τοῦ σύμπαντος κόσμου· τοῦ κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς εἰρήνης τοῦ σύμπαντος κόσμου· τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ ἀρχιεπισκόπου ἡμῶν (τοῦ δεῖνος), ἱερωσύνης, άντιλήψεως, διαμονῆς, εἰρήνης, ὑγιείας, σωτηρίας αὐτοῦ καί τοῦ ἔργου τῶν χειρῶν αὐτοῦ· τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τῆς νῦν προχειριζομένης διακονίσσης (τῆσδε) καί τῆς σωτηρίας αὐτῆς· τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὅπως ὁ φιλάνθρωπος Θεός ἄσπιλον καί ἀμώμητον αὐτῇ τήν διακονίαν χαρίσηται· τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν.
Ὑπέρ τοῦ εὐσεβεστάτου καί θεοφιλεστάτου βασιλέως ἡμῶν.
Ὑπέρ τοῦ ῥυσθῆναι ἡμᾶς.
Ἀντιλαβοῦ σῶσον.
Καί ἐν τῷ γενέσθαι ταύτην τήν εὐχήν ὑπό τοῦ διακόνου, ἔχων ὁμοίως τήν χεῖρα ἐπί τήν κεφαλήν τῆς χειροτονουμένης ὁ Ἐπίσκοπος, ἐπεύχεται οὕτως.
«Δέσποτα Κύριε, ὁ μηδέ γυναῖκας ἀναθεμένας ἑαυτάς καί βουληθείσας καθ’ ὅ προσῆκε λειτουργεῖν τοῖς ἁγίοις οἴκοις Σου ἀποβαλλόμενος, ἀλλά ταύτας ἐν τάξει λειτουργῶν προσδεξάμενος· δώρησαι τήν χάριν τοῦ Ἁγίου Σου Πνεύματος καί τῇ δούλῃ Σου ταύτη, βουληθείσῃ ἀναθεῖναί Σοι ἑαυτήν, καί τήν διακονίας ἀποπληρῶσαι χάριν, ὡς ἔδωκας χάριν τῆς διακονίας Σου Φοίβῃ, ἥν ἐκάλεσας εἰς ἔργον τῆς λειτουργίας· παράχου δέ αὐτῇ ὁ Θεός, ἀκατακρίτως προσκαρτερεῖν τοῖς ἁγίοις ναοῖς Σου, ἐπιμελεῖσθαι τῆς οἰκείας πολιτείας, σωφροσύνης δέ μάλιστα, καί τελείαν ἀπόδειξον δούλην Σου· ἵνα καί αὐτή, παραστῶσα τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ, ἄξιον τῆς ἀγαθῆς πολιτείας ἀπολήψηται τόν μισθόν. Ἐλέει καί φιλανθρωπίᾳ τοῦ μονογενοῦς Σου Υἱοῦ, μεθ’ οὗ εὐλογητός εἶ· καί τά ἑξῆς.
Καί μετά τό ἀμήν, περιτίθησι τῷ τραχήλῳ αὐτῆς ὑποκάτωθεν τοῦ μαφωρίου τό διακονικόν ὠράριον, φέρων ἔμπροσθεν τάς δύο ἀρχάς· καί τότε ὁ ἐν τῷ ἄμβωνι διάκονος λέγει· Πάντων τῶν ἁγίων μνημονεύσαντες καί τά λοιπά.
Μετά (δέ) τό μεταλαβεῖν αὐτήν τοῦ ἁγίου σώματος καί τοῦ ἁγίου αἵματος, ἐπιδίδων αὐτῇ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος τό ἅγιον ποτήριον· ὅπερ δεχομένη ἀποτίθεται τῇ ἁγίᾳ τραπέζῃ».
β) «εὐχή ἐπί χειροτονίᾳ διακονίσσης» κατά τόν κώδικα τῆς βιβλιοθήκης Σινᾶ κατά τόν Ι΄ αἰῶνα. (Θεοδώρου Ε., ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 328, 329).
«Μετά τό γενέσθαι τήν ἀναφοράν καί ἀνοιγῆναι τάς θύρας προσφέρεται ἡ μέλλουσα χειροτονεῖσθαι, καί ὁ ἀρχιερεύς ἐκφωνεῖ τό «Ἡ θεία χάρις», κλινούσης αὐτῆς τήν κεφαλήν καί ἐπιτίθησι τήν χεῖρα αὑτοῦ ἐπί τήν κεφαλήν αὐτῆς, καί ποιῶν σταυρούς τρεῖς ἐπεύχεται. «Ὁ Θεός, ὁ ἅγιος καί παντοδύναμος...» (ὡς ἐν τοῖς κώδιξι Β καί Κ).
Καί μετά τό Ἀμήν, ποιεῖ εἷς τῶν διακόνων εὐχήν καί ἐν τῷ γενέσθαι ταύτην, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος ἔχων τήν χεῖρα ἐπί τήν κεφαλήν αὐτῆς, ἐπεύχεται οὕτως· «Δέσποτα Κύριε, ὁ μηδέ γυναῖκας ἀναθεμένας ἑαυτάς...» (ὡς ἐν τοῖς κώδιξι Β καί Κ)».
γ) «τάξις ἐπί χειροτονίᾳ διακονίσσης» κατά τούς κώδικας Παρισίων τοῦ ΙΑ΄ αἰῶνος και Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης Ἀθηνῶν ΙΒ΄- ΙΔ΄ αἰῶνος. (Θεοδώρου Ε., ἔνθ. ἀνωτ. σελ. 329, 330).
«Τάξιν γινομένης ἐπί χειροτονίᾳ διακονίσσης, ἥτις ὀφείλει εἶναι μ’ (= τεσσαράκοντα) χρόνων, παρθένος ἁγνή καί, κατά τό νῦν κρατοῦν, μονάζουσα μεγαλοσχήμων, κεκαρμένη τε κοσμίως, καί εἰς τοσοῦτον διά τῆς ἐπανθούσης αὐτῇ ἀρετῆς ἀνηγμένη εἰς ὕψος, ὡς ἁμιλλᾶσθαι κατά γε τοῦτο τοῖς ἀληθῶς ἀνδράσι, κἀντεῦθεν ἀξιοῦσθαι καί τῆς τοσαύτης τιμῆς. Τελεῖται τοίνυν καί ἐπί ταύτῃ πάντα, ὅσα καί ἐπί τοῖς διακόνοις, ὀλίγων τινῶν γινομένων ἐνηλλαγμένως· προσάγεται γάρ τῇ ἱερᾷ τραπέζῃ μαφωρίῳ καλυπτομένη τήν κάραν, οὗ τά ἀμφότερα ἄκρα ἔμπροσθεν ἀπῃώρηται, καί μετά τό ρηθῆναι· «Ἡ Θεία Χάρις», οὐ κλίνει γόνυ, καθάπερ ὁ διάκονος, ἀλλά μόνην τήν κάραν, καί ὁ ἀρχιερεύς σφραγίζων ταύτην τρίς καί ἔχων ἐπικειμένην αὐτῇ τήν χεῖρα εὔχεται οὕτως. Ὁ διάκονος· Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν. «Ὁ Θεός, ὁ ἅγιος καί παντοδύναμος...» (ὡς ἐν τοῖς κώδιξι Β καί Κ). Καί λεγομένων τῶν διακονικῶν, ἅ λέγεται καί ἐπί τοῖς διακόνοις, ὁ ἀρχιερεύς, ἔχων ὡσαύτως τῇ τῆς χειροτονουμένης κορυφῇ τήν χεῖρα ἐπικειμένην, εὔχεται οὕτως: «Δέσποτα Κύριε, ὁ μηδέ γυναῖκας ἀναθεμένας ἑαυτάς καί βουληθείσας...» (ὡς ἐν τοῖς κώδιξι Β καί Κ). Καί μετά τό Ἀμήν περιτίθησι τῷ τραχήλῳ ταύτης ὑποκάτωθεν τοῦ μαφωρίου τό διακονικόν ὠράριον, φέρων εἰς τό ἔμπροσθεν τάς δύο ἀρχάς, καί οὕτως ὁ ἐπί τοῦ ἄμβωνος διάκονος λέγει τό Πάντων τῶν ἁγίων μνημονεύσαντες. Κατά δέ τόν τῆς μεταλήψεως τῶν θείων μυστηρίων καιρόν, κοινωνεῖ μέν τοῦ θείου σώματος καί αἵματος μετά τούς διακόνους, λαμβάνουσα δέ τό ποτήριον ἐκ τῶν τοῦ ἀρχιερέως χειρῶν οὐδενί μεταδίδωσιν, ἀλλ΄ εὐθύς ἐπιτίθησιν αὐτό τῇ ἁγίᾳ τραπέζῃ. Ἐπληρώθη ἡ χειροτονία τῆς διακονίσσης».
δ) «τάξις χειροτονίᾳ διακονίσσης» κατά τόν Ματθαῖον Βλάσταριν ΙΓ΄ αἰῶνος. (βλέπετε Θεοδώρου Ε., ἐνθ. ἀνωτ. σελ. 330, 329).
ε) χειροτονικόν τοῦ Εἰληταρίου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ξενοφῶντος τοῦ Ἁγίου Ὄρους, ΙΔ΄ αἰῶνος. (βλέπετε Θεοδώρου Ε. ἐνθ. ἀνωτ. σελ. 331)
στ) Νεστοριανή Ordo Mulierum diaconissarum εὐρεθεῖσα ἐν Συριακῷ χειρογράφῳ τοῦ ΙΣΤ΄ αἰῶνος. (Θεοδώρου Ε. ἐνθ. ἀνωτ. σελ. 332 & 333)
ζ) Ἡ ἐν τῇ Δύσει διαμορφωθεῖσα Ordo ad diaconam faciendam, κατά τήν συλλογήν ordo Romanus τοῦ Θ΄-ΙΑ΄ αἰῶνος καί τόν Codex engelbergensis τοῦ ΙΒ΄ αἰῶνος. (Θεοδώρου Ε. ἐνθ. ἀνωτ. σελ. 333, 334, 335 ἕως παρ. 4)
81. - Θεοδώρου Ε , «Ἡ «χειροτονία» ἤ «χειροθεσία» τῶν διακονισσῶν», ἐν Ἀθήναις 1954, σελ. 63-65.
Πηγή : Εκκλησία
