Η νηστεία τών Αγίων Αποστόλων - απάντηση στούς « ΓΟΧ » . Π. Επιφανίου Θεοδωρόπουλου .



Απάντηση τού π. Επιφανίου πρός τούς διαστρεβλωτές τής παραδόσεως παλαιοημερολογίτες - « ΓΟΧ ».

Είχε δυνατή πένα ο μακαριστός π. Επιφάνιος .
Αιωνία τού η μνήμη .


Οι πρωτοκορυφαίοι άγιοι Απόστολοι Πέτρος καί Παύλος ,
τοιχογραφία έκ τού Καθολικού τής Ι. Μ. Βατοπαιδίου .



Περί τήν νηστείαν τών Αγίων Αποστόλων .
    Νεαρός θεολόγος, λαβών ἀφορμήν ἐκ τῆς ἀρξαμένης νηστείας τῶν Χριστουγέννων, ἠρώτησεν ἠμᾶς περί τῆς γενομένης, διά τῆς ἀλλαγῆς τοῦ Ἡμερολογίου, συντμήσεως τῆς νηστείας τῶν ἁγίων Ἀποστόλων. Συγκεκριμένως τό ἐρώτημα ἦτο : « Ἐπετρέπετο ὁ ἐπελθών, διά τῆς διορθώσεως τοῦ Ἠμερολογίου, περιορισμός τής νηστείας τῶν ἁγίων Ἀποστόλων ; Καί ὁ περιορισμός οὗτος, ὁ ὁποῖος ἐνίοτε φθάνει μέχρι καταργήσεως τῆς νηστείας, μήπως ἀποτελεῖ δικαιολογίαν διά τήν στάσιν τῶν Παλαιοημερολογιτῶν ;»

  Ἐπειδή ἡ δοθεῖσα ἀπάντησις ἔχει γενικώτερον ἐνδιαφέρον, κρίνομεν σκόπιμον νά καταχωρίσωμεν αὐτήν εἰς τάς στήλας τοῦ « Ὀρθοδόξου Τύπου » ἐπί τῇ ελπίδι ὅτι θά οφελήσῃ καλοπροαιρέτους ψυχάς . Λοιπόν:
Εἶνε ἀληθές ὅτι ἡ εἰσαγωγή τοῦ διορθωμένου Ἰουλιανοῦ (καί ὄχι τοῦ Γρηγοριανοῦ(*1), ὡς ἰσχυρίζονται τινές ἀμαθεῖς ἤ κακόπιστοι) Ἡμερολογίου εἱς τήν Ἐκκλησίαν μάς περιώρισε κατά δέκα τρεῖς ἡμέρας τήν νηστείαν τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ἐνίοτε δέ ὅταν τό Πάσχα εἶναι ὄψιμον, τήν ἐξαφανίζει τελείως . Τοῦτο ὅμως πολύ άπέχει ἀπό τοῦ νἀ δικαιολογῆ τήν ἀνταρσίαν τῶν Παλαιοημερολογιτῶν κατά τῆς Ἐκκλησία. Ἐάν ἤθελον νά κρατήσουν τό Παλαιόν Ἡμερολόγιον, διατηροῦντες ἐν ταυτῶ καί τήν κανονικήν κοινωνίαν μετά τῆς Ἐκκλησίας οὐδείς ὁ ἀντιλέγων. Αὐτό ἄλλωστε, ἔπραξε τό Ἅγιον Ὄρος. Ποῖος τό κατέκρινεν ; Ὁ περιορισμός τῆς νηστείας τῶν ἀγίων Ἀποστόλων ( ἡ ὁποία, σημειωτέον, ὑπό οὐδεμιᾶς Οἰκουμενικῆς Συνόδου ἐνομοθετήθη, ἀλλ᾿ ἁπλῶς καθιερώθη παλαιόθεν ἐν τῆ πράξει, ὡς τοιαύτη δέ εἶνε σεβαστή ἀναμφιβόλως,) δέν ἐγένετο ὑπό τοῦ α΄ ἤ β΄ ἀτόμου, λαϊκού ἤ Κληρικοῦ, ἀλλ᾿ ἐγένετο ἐπισήμως ὑπό τῆς Ἐκκλησίας διά τῆς αποδοχῆς τῆς διορθώσεως τοῦ Ἡμερολογίου. Αἱ ἄλλαι δέ Ἐκκλησίαι, αί ἐμμεἰνασαι ἐν τῷ Παλαιῶ Ἡμερολογίῳ, δέν διέκοψαν τήν μετά τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἤ τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως κοινωνίαν παρά τήν (κακῶς γενομένην, ὡς ἔχομεν πλειστάκις γράψει,) ἀλλαγήν τοῦ Ἡμερολογίου καί τόν ἐκ ταύτης προελθόντα περιορισμόν τῆς νηστείας τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ἀλλά συνέχισαν τάς μετ᾿ αὐτῆς κανονικάς σχέσεις . Κατόπιν τῶν ὡς ἄνω, ποῖος ἔχει δικαίωμα νά διαρρηγνύῃ τούς μετά τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος κανονικούς δεσμούς, χωρίς νά καθίσταται ΥΠΕΡ-Ἐκκλησία; Ἀλλ᾿ ὅστις καθίσταται ΥΠΕΡ-Ἐκκλησία, τίθεται απλῶς ἐκτός Ἐκκλησίας, δηλαδή γίνεται σχισματικός ἤ αιρετικός .
    Ἀπορῶ μάλιστα πῶς οι Παλαιοημερολογῖται, μέ τήν νοοτροπίαν τήν ὁποίαν ἔχουν, δέν... ἀναθεματίζουν καί ὅλους τούς Πατριάρχας, ὅλους τούς Ἐπισκόπους, ὅλους τούς Κληρικούς, ὄλας τάς Συνόδους, ὄλας τάς Ἐκκλησίας, ὅλους τούς Ἁγίους, ὅλους τούς πιστούς, από τοῦ εβδόμου αἰῶνος μέχρι σήμερον. Θά ἐρωτηθῶμεν : Διατί ; Διότι, ἁπλούστατα, μέχρι τότε, δηλαδή μέχρι τοῦ ἑβδόμου αἰώνος, ἡ νηστεία τῶν ἁγίων Ἀποστόλων δέν διήρκει ὅσον σήμερον, ἀλλ᾿ ἦτο πολύ μεγαλυτέρα. Ἐξηγοῦμαι ἀναλυτικώτερον : Ἡ νηστεία αὕτη ἀρχικῶς ἦτο διαρκείας μιᾶς ἑβδομαδος . « Τῇ γάρ ἑβδομάδι μετά τήν ἁγίαν Πεντηκοστήν ὁ λαός νηστεύσας ἐξῆλθε περί τό κοιμητήριον εὔξασθε». Μ. Ἀθανασίου «Περί τῶν διαβαλλόντων τήν ἐν διωγμῷ φυγήν αὐτοῦ», παρ. 6. (Β.Ε.Π.Ε.Σ., 31,36). Καί αἱ «Ἀποστολικαὶ Διαταγαί» ὁρίζουν(Ε,ΧΧ, 14): « Μετά οὖν τό ἑορτάσαι ὑμᾶς τήν Πεντηκοστήν ἑορτάσατε μίαν ἑβδομάδα καί μετ΄ ἐκείνην νηστεύσατε μ ί α ν (ἑβδομάδα)» (Β.Ε.Π.Ε.Σ., 2,93). Ἀσχέτως τοῦ χρόνου ἐνάρξεως τῆς νηστείας ( τό πρῶτον κείμενον ἐννοεῖ αὑτήν γινομένην κατ΄ αὐτήν ταύτην τήν εβδομάδα τῆς Πεντηκοστῆς, δηλαδή ἀρχομένην ἀπό τῆς ἐπαύριον τῆς Πεντηκοστῆς(*2), ένῷ τό δεύτερον κείμενον ἐννοεῖ αὐτήν γινομένην μίαν ἑβδομάδα βραδύτερον), τό βέβαιον εἶνε ὅτι τότε ἡ μετά τήν Πεντηκοστήν νηστεία ἦτο διαρκείας μιᾶς καί μόνον ἑβδομάδος. (Τότε δέν εἶχεν άκόμη θεσπισθῆ ἡ ἑορτή τῶν ἁγίων Ἀποστόλων τῇ 29ῃ Ἰουνίου. Παρά ταῦτα ἡ νηστεία αὕτη συνεδέετο πρός τοῦς ἁγίους Ἀποστόλους, διότι οὗτοι μετά τήν Πεντηκοστήν ἐξαπεστάλησαν εἰς τό κήρυγμα). Κατά τούς μετέπειτα ὅμως αἰῶνας ἡ νηστεία αὕτη κατέστη λίαν ἐκτεταμένη. Ἤρχιζεν ἀπό τῆς ἐπομένης τῆς εορτῆς τῶν ἀγίων Πάντων καί ἐπερατοῦτο τῇ 14ῃ Αὐγούστου ! Περιελάμβανε δηλαδή καί ὁλόκληρον τόν μῆν Ἰούλιον, πρᾶγμα ὅπερ σημαίνει ὅτι ἦτο ἡ μακροτέρα νηστεία τοῦ ἔτους, υπερβαίνουσα κατά πολύ εἰς μῆκος καί αὐτήν τήν Μ. Τεσσαρακοστήν. Ἐνῷ δηλαδή ἡ Μ. Τεσσαρακοστή, ὁμοῦ μετά τῆς Μ. Εβδομάδος, φθάνει τάς 48 ἡμέρας, ἡ νηστεία τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, ἐν περιπτώσει μέν ὀψίμου Πάσχα ἔφθανε τάς 55 ἡμέρας, ἐν περιπτώσει δέ πρωΐμου Πάσχα ἔφθανε τάς 89 ἡμέρας ! Ἐπ᾿ αύτοῦ ἔχομεν σαφεστάτην μαρτυρίαν τοῦ κατά τόν Ζ΄ αἰῶνα ἀκμάσαντος ἁγίου Ἀναστασίου τοῦ Σιναΐτου : « Ἡ δέ μετά τήν Πεντηκοστήν νηστεία, αὕτη ἐστίν ἡ ἐν ταῖς Διατάξεσι τῶν ἁγίων Ἀποστόλων ρηθεῖσα. Φαί γάρ ἐν ταύταις, ὅτι μετά τήν Πεντηκοστήν ἑορτάσατε ἑβδομάδα μίαν καί μετ᾿ ἐκείνην νηστεύσατε... Ἐνηστεύετο τηγαροῦν ἡ τοιαύτη νηστεία (σημ. : κατά τούς πρό τοῦ ἁγίου Ἀναστασίου χρόνους) μέχρι τῆς Κοιμήσεως τής Θεοτόκου· ὑπό δέ τῶν ἁγίων Πατέρων δι᾿ οἱκονομίαν ἑξεκόπη , τό μέν διά τό παρεμπίπτειν ταῖς ἐθνικαῖς νηστεἰαις..., τό δέ, ὡς ἕμοιγε καταφαίνεται, καί διά τήν ὀλιγωρίαν καί τό ἁπρόθυμον τῶν ἀνθρώπων· ἐτυπώθη δέ ἄχρι τῆς εορτῆς τῶν ἁγίων Ἀποστόλων νηστεύειν, εἶθ᾿οὕτως ἐπιλύειν· εἶτα ἀπ᾿ ἀρχῆς Αὐγούστου νηστεύειν, ἄχρι τῆς Κοιμήσεως τής Θεοτόκου, καί πάλιν διαλύειν...». Ὁλόκληρος δηλαδή μήν, ὁ Ἰούλιος, ἀφαιρέθη !( Ἀναστασίου τοῦ Σιναΐτου, « Περί τῶν ἁγίων Τεσσαρακοστῶν ». Γ. Ράλλη Μ. Ποτλῆ « Σύνταγμα τῶν θείων καὶ Ἱερῶν Κανόνων », τόμ. Δ΄, σελ. 583-584).
    Τί «κάθηνται» λοιπόν οἱ ἀγαπητοί Παλαιοημερολογῖται, οἱ μή ἀνεχόμενοι οὐδεμίαν μεταβολήν εἰς ἀρχαῖα ἔθιμα καί παραδόσεις; Ἐἀν εἶνε συνεπεῖς πρός ἑαυτούς, ὀφείλουν, πρῶτον, νά ἐπαναφέρουν τήν νηστείαν αὐτήν εἰς τήν πρό τοῦ Ζ΄ αἰῶνος θέσιν τῆς, ὥστε νά καλύπτῃ καί ὁλόκληρον τόν Ἰούλιον· καί δεύτερον, ὀφείλουν νά ἀποκηρύξουν ὅλας τάς Ἐκκλησίας, ἀπό τοῦ Ζ΄ αἰῶνος ἕως σήμερον, ἐφ᾿ ὅσον αὗται ἐτόλμησαν νά περικόψουν ἀρχαιοπαράδοτον νηστείαν. Δέν θά ἐξαιρέσουν ἐννοεῖται, τῆς ἀποκηρύξεως καὶ τόν ἅγιον Ἀναστάσιον, ὁ ὁποῖος ὁμιλεῖ μετά συμπαθείας καί ὄχι μετά βδελυγμίας περί τῶν τολμησάντων τό... ἀνοσιούργημα τῆς περικοπῆς, οὕς μάλιστα ὀνομάζει -ἄκουσον ! ἄκουσον ! - καί «ἁγίους Πατέρας»! Ἄν εἶνε ποτέ δυνατόν «ἅγιοι Πατέρες» περικόπτουν νηστείας !... Ἀναμένομεν ! Μεταξύ τῶν ἀποκηρυχθησομένων θά εἴνε βεβαίως καί ὀ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης, ὁ ὁποῖος : α) Δέν κατήργησε τήν πρό αὐτοῦ γενομένην σύντμησιν τῆς ρηθείσης νηστείας . Καί β) Ἐπί πλέον ὥριζεν ὅτι κατά τάς ἑορτάς καί τά Σάββατα καί τάς Κυριακάς τόσον τῆς νηστείας αὐτῆς, ὅσον καί τῆς τοιαύτης τῶν Χριστουγέννων, πλήν τῆς καταλύσεως ἰχθύος, ἐπιτρέπεται καί ἡ κατάλυσις τυροῦ καί ὠῶν !... Ἰδού οἱ λόγοι αὐτοῦ: « Εἰς δέ τήν Τεσσαρακοστήν τῶν ἁγίων Ἀποστόλων ἰχθύας καί τυρόν καί ὠόν οὐκ ἐσθίομεν, πλήν τῶν ἡμερῶν ἐν αἷς ὥραν οὐ ψάλλομεν... ἐν δέ ταῖς ἀργησίμοις ἐν αἷς ἠνιξάμεθα τυρόν ἐσθίειν καί τά λοιπά, τῇ στ΄ τρώγοντες, γ΄ πίνομεν καί όψέ β΄ . Οὗτος τύπος καί τῇ Τεσσαρακοστή τοῦ ἁγίου ἀποστόλου Φιλλίπου...» (Ε. Π. Migne 99,1713-1716)(*3). Δέν εἶνε λοιπόν καί αὐτός ἄξιος ἀποκηρύξεως ;! Πολλῷ μᾶλλον εἶνε ἄξιος ἀποκηρύξεως ὁ Πατριάρχης Ἀντιοχείας Θεόδωρος Βαλσαμών (ΙΒ΄ αἰών ), ὅστις ὄχι μόνον ἀποδέχεται τήν παλαιοτέραν σύντμησι ἀλλά ὁμολογεῖ, ὅτι εἰς τήν ἐποχήν τοῦ ἡ σύντμησις εἶχεν ἄφήσει ἀθίκτους μόνον ἑπτά ἡμέρας, τοὐλάχιστον διά τούς λαϊκούς.«...Ἡμεῖς δέ σκοπήσαντες τά περί τούτου, ἀπολογούμεθα, ὅτι ἐξ ἀνάγκης προηγοῦνται νηστεῖαι πρό τῶν τεσσάρων τούτων ἑορτῶν, ἤγουν πρό τῆς έορτῆς τῶν ἁγίων Ἀποστόλων, τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ, τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Χριστοῦ καί Θεοῦ ἡμῶν καί τῆς Κοιμήσεως τῆς ἁγίας Θεοτόκου, πλήν ἑπταήμεροι. Μία γάρ τεσσαρακονθήμερος νηστεία ἐστίν, ἡ τοῦ ἁγίου καί μεγάλου Πάσχα. Εἰ δέ τίς καί πλέον τῶν ἑπτά ἡμερῶν κατά τήν ἑορτήν τῶν ἁγίων Ἀποστόλων καί κατά τήν ἑορτήν τῆς Γεννήσεως τοῦ Χριστοῦ νηστεύει ἤ ἑκοντί (= ἐξ ἰδίας θελήσεως) ἤ ἀπό κτητορικοῦ (=μοναστηριακοῦ) τυπικοῦ συνωθούμενος, ού καταισχυνθήσεται».( Γ. Ράλλη - Μ. Ποτλῆ, μν. Ἔργον, τόμ. Δ΄, σελ. 488.)
    Ἐπί τῇ εὐκαιρίᾳ θά εἴπω ὀλίγα καί περί μιᾶς ἄλλης νηστείας, ἡ ὁποία σύν τῇ παρόδῳ τοῦ χρόνου κατηργήθη παντελῶς ἐν τῇ πράξει χωρίς νά προκαλέση ὄχι ἀνταρσίας καί σχίσματα, ἀλλ᾿ οὔτε κἄν θόρυβον ἤ ἀντιδράσεις. Ἐννοῶ τήν πρό τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ νηστείαν, ἡ ὁποία ἦτο πολυήμερος. Μόνον οἱ λαϊκοί εἶχον νηστείαν μιᾶς ἡμέρας, ἤτοι τήν ἰδιαν ἡμέραν τῆς ἑορτῆς τοῦ Σταυροῦ. Οί Μοναχοί ὅμως εἶχον καί πρό τῆς ἑορτῆς νηστείαν διαρκείας 4 – 14 ἡμερῶν ! Ἰδού τί μαρτυρεῖ σχετικῶς ὁ ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης : «Οἱ μέν ούν μονάζοντες, εἱς δόξαν καί ἐπαινον τοῦ σταυρικοῦ ξύλου, δέκα καί τέσσαρας ἡμέρας διαφυλάτουσιν, ἄλλοι δώδεκα, ἄλλοι τέσσαρας· ὁ δέ σύμπας λαός τοῦ Χριστοῦ, ἁγνοί πάντες διατηρῶσιν αὐτην τήν ἡμέραν τῆς ὑψώσεως, ἤτοι τήν δεκάτην τετάρτην τοῦ Σεπτεμβρίου μηνός».(Ε. Π. Migne 99, 1696). Ποῦ εἶνε σήμερον ἡ πολυήμερος νηστεία αὕτη πρό τῆς ἑορτῆς τοῦ Τιμίου Σταυροῦ; Εἰς ποίας ἱεράς Μονάς τηρεῖται ; Ποῖοι Μοναχοί τῆν γνωρίζουν κἄν ; Οὐδαμοῦ τηρεῖται καῖ οὐδείς τήν γνωρίζει ! Ἐξέλιπεν ὀλίγον κατ᾿ ὀλίγον χωρίς νά ἀφήση ἴχνη...
    Διά τῶν ἀνωτέρω πολύ ἀπέχω ἀπό τοῦ νά συνηγορῶ ὑπέρ τῆς καταργήσεως ἤ τοῦ περιορισμοῦ τῶν νηστειῶν, ἔστω καὶ ἄν αὖται δέν ἔχουν νομοθετηθῆ ὑπό Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ὅπως ἡ νηστεία τῆς Τετάρτης καί τῆς Παρασκευῆς καί τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς. Πιστεύω ὅτι τά πράγματα πρέπει νά ἀφεθοῦν ὡς ἔχουν καί οἱ Ἑξομολόγοι, ἐν τῇ διακριτικῇ αὐτῶν ἐξουσίᾳ, ἄς οἱκονομοῦν τούς πιστούς ἀναλόγως πρός τήν δύναμιν ἑκάστου. Ἄς λείψουν αἱ ἀλλαγαί καί αἱ μεταρρυθμίσεις. Ἄς μή προκαλῶνται ἀμφισβητήσεις καί συγχύσεις . Ἄς πρυτανεύσῃ ἡ ποιμαντική σύνεσις . Ἄς μὴ ταράττωνται αἱ συνειδήσεις τῶν ἁπλουστέρων . Οἱ Ποιμένες ἡμῶν ἄς μή λησμονοῦν τό ἀποστολικόν ρῆμα : « Πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾿ οὐ πάντα συμφέρει· πάντα μοι ἔξεστιν, ἀλλ᾿ οὐ πάντα οἰκοδομεῖ»(Α΄ Κορ. Ί, 23). Δέν συνηγορῶ λοιπόν ὑπέρ οὐδεμιᾶς μεταβολῆς τοῦ καθεστῶτος τῶν νηστειῶν . Ἁπλῶς θέλω νά ἐπισημάνω διά τῶν ὡς ἄνω ὅτι ἡμεῖς οἱ πιστοί δέν δυνάμεθα διά τοιαῦτα θέματα νά δημιουργῶμεν ἐπαναστάσεις κατά τῆς Ἐκκλησίας μάς καί σχίσματα καί κατατμήσεις.
--------------
    (*1) Βλ. Σελ. 52 τοῦ παρόντος (ὑποσ. Β΄)
  (*2) Τό «προηγούμενον» αὐτο παρέχει, νομίζομεν, ποιάν τινά λύσιν εἰς τήν περίπτωσιν καθ᾿ ἥν, λόγῳ λίαν ὀψίμου Πάσχα, δέν μεσολαβεῖ χρονικόν τι διάστημα μεταξὺ Κυριακῆς ἁγίων Πάντων καί ἑορτῆς ἁγίων Ἀποστόλων. Ἐν τῇ περιπτώσει ταύτῃ ἄς τηρῆται μικρά τίς νηστεία ἐν αὐτῇ τῇ ἑβδομάδι τῆς Πεντηκοστῆς(καίτοι αὕτη εἶνε καταλύσιμος), κατά τό ὑπόδειγμα τῶν πιστῶν τῆς ἐποχῆς τοῦ Μ. Ἀθανασίου.
    (*3) Ὁ αὐτός ἅγιος Πατήρ, ὁμιλῶν καῖ περί τῆς νηστείας τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, ἐδίδασκεν ὅτι ἐπιτρέπεται κατάλυσις ἰχθύος οὐ μόνον κατά τήν Κυριακήν τῶν Βαΐων, ἀλλά καί κατά τό πρό αὐτῆς Σάββατον τοῦ Λαζάρου !« Ἰχθύας δέ οὐδαμῶς ἐσθίομεν τήν ἀγίαν αὐτην νηστείαν (τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς), πλήν τῇ ἡμέρᾳ τοῦ Σαββάτου καί τῇ Κυριακῇ τῶν Βαΐων, εἰς δόξαν τοῦ κατελθόντος ἐκ τῆς νηστείας καί συνεσθιασθέντος ἐπί τῇ τοῦ Λαζάρου ἐγέρσει»! (Ε. Π. Migne 99, 1700).

« ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΤΥΠΟΣ », φὑλλον 22-11-1985.


Πηγή: Ἐπιφανίου Ι. Θεοδωροπούλου Ἀρχιμανδρίτου :
ΤΑ ΔΥΟ ΑΚΡΑ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΖΗΛΩΤΙΣΜΟΣ
(Ἀναδημοσίευσις ἄρθρων καὶ έπιστολῶν)
Ἔκδοσις 1986.